Patronka

Janina Awgul – zało­ży­cielka Teatru Lalek „Zacza­ro­wany Świat”.

 

Uro­dzona w Wil­nie w 1921 roku, od kil­ku­dzie­się­ciu lat zwią­zana z Toru­niem i dziećmi.

 

Teatr Lalek „Zacza­ro­wany Świat” jest jedy­nym teatrem w Pol­sce prze­zna­czo­nym głów­nie dla dzieci w wieku przed­szkol­nym. Już od pięć­dzie­się­ciu lat uczy, bawi i wycho­wuje, sta­nowi pierw­szy próg w edu­ka­cji teatral­nej dzieci. Jest to cel, który  posta­wiła przed sobą zało­ży­cielka teatru Janina Awgu­lowa i któ­remu twórcy teatru wierni są do dnia dzisiejszego.

 

Nada­nie im. Janiny Awgu­lo­wej Przed­szkolu Miej­skiemu nr 8 w Toruniu 

Janina Awgu­lowa — peda­gog — swoją dzia­łal­ność wycho­waw­czą roz­po­częła w latach wojny, kiedy obok pracy kon­spi­ra­cyj­nej w AK podję­ła rów­nież tajne naucza­nie w rodzin­nym Wil­nie. Za pracę kon­spi­ra­cyjną poszu­ki­wana była przez Gestapo i SS, które wydały na nią dwu­krot­nie wyrok śmierci. Gdy Gestapo szło ją aresz­to­wać, zauwa­żyły to dzieci i ubie­gly patrol ostrze­ga­jąc panią Janinę o nie­bez­pie­czeń­stwie. Zdo­łała uciec do lasu, gdzie ukry­wała się do końca wojny: „ wie­dzia­łam, że dzie­ciom zawdzię­czam życie i że kie­dyś ten dług będę chciała spła­cić”. Dług ten zaczęła spła­cać bez­po­śred­nio po woj­nie. W ramach prze­sie­dleń wraz z rodziną tra­fiła do Toru­nia i tu roz­po­częła swą wie­lo­let­nią pracę na rzecz dzieci. Począt­kowo odwie­dzała toruń­skie szpi­tale, by małym pacjen­tom czy­tać bajki i na ich potrzeby odda­wać krew. Takie dzia­ła­nia obej­mo­wały zbyt nie­liczną grupę dzieci, potrze­bo­wała cze­goś wię­cej. W latach 1945 — 1948 pra­co­wała w toruń­skiej Roz­gło­śni Pol­skiego Radia, pisząc i prowa­dząc audy­cje dla stwo­rzo­nej przez sie­bie „radio­wej rodzinki”. Jed­nak ta forma oddzia­ły­wa­nia na dzieci i mło­dzież ze względu na brak żywego, bez­po­śred­niego kon­taktu, była dla niej nie­wy­star­cza­jąca. Rów­nież zało­żony przez nią Teatr Mło­dego Widza, sku­pia­jący mło­dzież toruń­skich szkół, nie był dla niej tą formą wyrazu, któ­rej poszukiwała:

„Z jed­nej strony mam to czego chcia­łam: żywio­łową reak­cję, wpa­trzone, zachwy­cone oczy dzie­cięce, cie­płe, przy­ja­zne recen­zje, tro­chę popu­lar­no­ści wśród naj­młod­szych miesz­kań­ców grodu… Ale czy jestem na naj­wła­ściw­szej dro­dze? Nie ma w mojej pracy cią­gło­ści, trwa­ło­ści oddziaływania”.

Zasta­na­wiała się nad dzia­łal­no­ścią, która stale wpły­wa­łaby na młod­sze dzieci, poma­gała roz­wią­zy­wać ich pro­blemy,  kształ­to­wała postawy, oddzia­ły­wała na roz­wój całej oso­bo­wo­ści. W tych oko­licz­no­ściach zro­dziły się w 1950 r. myśli doty­czące zało­że­nia teatru lalek dla dzie­ci 3 — 6 let­nich. Janina Awgu­lowa podzie­liła się swo­imi pla­nami z kie­row­niczką Miej­skiego przed­szkola nr 13 — Kry­styną Lassotową.

„Czy lalka może zastą­pić aktora? Czy nie prze­ce­niamy roli alki? Czy rze­czy­wi­ście potrafi ona bawiąc uczyć i wycho­wy­wać? Czy to nie są slo­gany? A jeśli nie?…Już się nie waham. Stwier­dzam, że decy­zja pracy z lalką sce­niczną jest słuszna. Zwłasz­cza, że będzie ona słu­żyła naj­młod­szym. Nowy teatr lalek nazy­wam „Zacza­ro­wa­nym Światem”.

Wio­sną 1950 roku zło­żyła wnio­sek do Wydziału Oświaty Pre­zy­dium Miej­skiej Rady Naro­do­wej w Toru­niu o zgodę na utwo­rze­nie przy Przed­szkolu nr 13 teatrzyku lal­ko­wego. Po akcep­ta­cji przez Kura­to­rium, Wydział Oświaty przy­znał Jani­nie Awgu­lo­wej etat dla zor­ga­ni­zo­wa­nia i pro­wadzenia teatru lalek. Ini­cja­tywa ta była nie­wąt­pli­wie cenną, ponie­waż bra­ko­wało odpo­wied­niej kadry dla pro­wa­dze­nia zajęć w przed­szko­lach, nie dys­po­nu­ją­cych dosta­teczną bazą potrzebną do reali­za­cji pro­gra­mów wycho­waw­czych. A teatr lalek to jedna z naja­trak­cyj­niej­szych form pracy z dziećmi. Roz­po­częły się gorącz­kowe przy­go­to­wa­nia do pierw­szej pre­miery. Przy­go­to­wa­niom towa­rzy­szyły na prze­mian radość i nie­po­kój. Ra­dość, że oto może speł­nia się coś nie­zwy­kłego i nie­po­kój o to, czy wszystko się uda. Do pracy włą­czyli się dosłow­nie wszy­scy: przy­ja­ciele, rodzi­na, zna­jomi. Mąż Janiny Awgu­lo­wej, wtedy począt­ku­jący, dziś znany archi­tekt, lepił lalki do pierw­szego przed­sta­wie­nia, sio­stra Tosia poma­gała je szyć. Przed­się­bior­stwo budow­lane spra­wu­jące patro­nat nad Przedszko­lem nr 13 wyko­nało prze­no­śną scenkę. Teatr Ziemi Pomor­skiej (obec­nie Wilama Horzycy) poda­ro­wał dwa reflek­tory. Pierw­szymi akto­rami zostali rodzice dzieci uczęsz­cza­ją­cych do przed­szkola. Odbyły się próby, przed­sta­wie­nie było gotowe.

Pra­pre­miera odbyła 19.X.1950 roku na kory­ta­rzu drew­nia­nego bara­ku — pierw­szej sie­dziby Przed­szkola nr 13.Pokazano bajkę Ewy Szel­burg — Zarem­biny pt. „O kucha­reczce Pe­tronelce, któ­rej cały świat w goto­wa­niu poma­gał” w reży­se­rii Janiny Aw­gulowej. Na sce­nie grały dzieci z przed­szkola, lalki pro­wa­dzone były przez rodzi­ców dzieci, a na widowni zasie­dli… przed­sta­wi­ciele władz mia­sta (poli­tycz­nych, oświa­to­wych, kul­tu­ral­nych), kie­row­niczki przed­szkoli oraz dele­ga­cje komi­te­tów rodzi­ciel­skich toruń­skich przed­szkoli. Zaraz po pre­mie­rze oka­zało się, że „Zacza­ro­wany Świat” jest potrzebny, że chcą go oglą­dać we wszyst­kich przed­szko­lach Toru­nia i powiatu. Prze­zna­cze­niem teatru lalek jest słu­żyć dzie­ciom . Przy­ja­ciel „Zacza­ro­wa­nego Świata” Jan Stau­dyn­ger tak pisał w „Mario­net­kach”:,… teatr lalek przez sam fakt swego ist­nie­nia, jeśli tylko sto­suje się do poziomu dziecka, staje się ele­men­tem pro­stu­ją­cym jego psy­chikę, sta­je się droż­dżami jego oso­bo­wo­ści… spra­wia, że nagle owo słabe, małe, ogra­ni­czone i musz­tro­wane dziecko staje w obli­czu malut­kiego, o wiele mniej­szego od sie­bie światka. Dzięki magii sztuki przyj­muje dziecko, przy całym zachwy­cie wobec lalki, tę postawę opie­kuń­czą i dorad­czą, jaką doro­sły ma wobec dziecka. Ono jest w tym teatrze górą”.

 

Te wła­śnie słowa stały się credo arty­stycz­nym Janiny Awgu­lo­wej. Po trzy­dzie­stu sied­miu latach pracy, w wywia­dzie dla roz­gło­śni byd­go­skiej powie­działa: „Pro­gram naszego teatru pły­nie z serca, pro­gra­mem tym jest nasza tro­ska o dziecko, o jego przy­szłość, o jego wycho­wa­nie, o roz­wój oso­bo­wo­ści. (…) Chcemy, aby dziecko rozu­miało, bo prze­żyć można tylko to co się rozu­mie”. Janina Awgu­lowa wie­działa, że radość, którą przy­nosi lalka sce­niczna, należy się jak naj­więk­szej licz­bie dzieci. Tym bar­dziej, że wszyst­kie dzieci cze­kały na bajki „Zacza­ro­wa­nego Świata”. Począ­tek lat pięć­dzie­sią­tych oka­zał się bar­dzo trudny dla pracy teatru ze względu na brak bazy loka­lo­wej. Sytu­acja loka­lowa poprawi się dopiero w 1955 r.,  gdy Przed­szkole nr 1, a w nim “Zacza­ro­wany Świat” prze­pro­wa­dziły się do nowo wybu­do­wa­nego budynku przy Kaszow­niku, dzięki czemu można było przyj­mo­wać znacz­nie wię­cej dzieci na przed­sta­wie­nia. Rów­no­cze­śnie Janina Awgu­lowa nadal pro­wa­dziła objaz­dowy teatrzyk, wystę­pu­jąc na tere­nie róż­nych pla­có­wek wycho­wa­nia przed­szkol­nego. Na początku lat 60-tych tj. w 1962 roku “Baj Pomor­ski” poda­ro­wał “Zacza­ro­wa­nemu Światu” fote­liki z opar­ciami w kształ­cie róż­nych zwie­rząt — łącz­nie na 122 miej­sca. Jed­nakże nadal bra­ko­wało zaple­cza i szatni. Dopiero w 1974 roku w ówcze­snym Stu­dium Wycho­wa­nia Przed­szkol­nego prze­ka­zano Teatrowi pra­cow­nię a przed­sta­wie­nia odby­wały się w auli szkoły. w 1975 roku Janina Awgu­lowa prze­szła na eme­ry­turę pozo­sta­wia­jąc sobie pół etatu.W chwili obec­nej Pani Janina Awgu­lowa jest na peł­nej eme­ry­tu­rze. Nadal jest zain­te­re­so­wana pracą teatru, który nadal egzy­stuje i wszy­scy pra­cow­nicy pozo­stają wierni założeniom.

Tekst pocho­dzi  z publi­ka­cji  Teatr Lalek “Zacza­ro­wany Świat” — 50 lecie Emi­lii Betle­jew­skiej Toruń 2000 Fragm­nety publikacji

 

Uchwała nr 420/2000

Rady Mia­sta Torunia

z dnia 13 kwiet­nia 2000 roku

w spra­wie nada­nia imie­nia Janiny Awgu­lo­wej Przed­szkolu Miej­skiemu Nr 8 w Toruniu.

Na pod­sta­wie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samo­rzą­dzie gmin­nym (tekst jed­no­lity Dz. U. Nr 13 z 1996 r., poz. 74 ze zmia­nami), art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 7 wrze­śnia 1991 r. o sys­te­mie oświaty (tekst jed­no­lity Dz. U. z 1996 r Nr 67., poz. 329 ze zmia­nami), § 1 ust. 4 ramo­wego sta­tutu publicz­nego przed­szkola sta­no­wią­cego załącz­nik nr 3 do Roz­po­rzą­dze­nia Mini­stra Edu­ka­cji Naro­do­wej z dnia 15 lutego 1999 r. (Dz. U. Nr 14, poz. 131; zm.: Dz. U. Nr 2, poz. 20 z 2000 r.)

Rada Mia­sta Torunia

uchwala, co następuje:

§ 1

Nadaje Przed­szkolu Miej­skiemu Nr 8 w Toru­niu imię Janiny Awgu­lo­wej z pra­wem uży­wa­nia od dnia wej­ścia w życie niniej­szej uchwały peł­nej nazwy przedszkola:

“Przed­szkole Miej­skie Nr 8 im. Janiny Awgu­lo­wej w Toruniu”.

§ 2  Wyko­na­nie niniej­szej uchwały zleca się Zarzą­dowi Mia­sta Torunia.

§ 3  Uchwała wcho­dzi w życie z dniem ogłoszenia.

Prze­wod­ni­czący Rady Mia­sta Torunia

/-/ mgr inż. Bog­dan Major